تاریخچه زبان ترکی استانبولی و سیر تکاملی آن | نکات مهم گرامری ترکی استانبولی
بررسی تاریخچه زبان ترکی استانبولی و سیر تکاملی آن + نکات مهم گرامر
زبان ترکی استانبولی یکی از غنیترین و پرگویشترین زبانهای منطقه اوراسیاست که امروزه بیش از ۸۵ میلیون نفر در ترکیه و کشورهای اطراف به آن صحبت میکنند. این زبان در طول تاریخ دچار تحولات گستردهای شده است که آگاهی از آن به درک بهتر ساختار و گرامر ترکی کمک زیادی میکند.
📜 ریشه تاریخی زبان ترکی استانبولی
زبان ترکی از شاخه زبانهای آلتایی و زیرمجموعه زبانهای ترکیتبار است. قدیمیترین اسناد زبان ترکی به قرن هشتم میلادی و کتیبههای اورخون در مغولستان بازمیگردد. از آن زمان تا کنون، زبان ترکی مسیر تحولی طولانی را از ترکی باستان تا ترکی استانبولی امروزی طی کرده است.
📌 دورانهای اصلی تحول زبان ترکی
- ترکی باستان (قرن ۸ تا ۱۳ میلادی): زبان مورد استفاده در امپراتوری گوکترکها و اویغورها.
- ترکی میانه (قرن ۱۳ تا ۱۵ میلادی): با نفوذ فارسی و عربی، واژگان جدیدی به زبان ترکی وارد شد.
- ترکی عثمانی (قرن ۱۵ تا ۱۹ میلادی): زبان رسمی امپراتوری عثمانی با ترکیبی از واژگان عربی و فارسی.
- ترکی مدرن (پس از ۱۹۲۸ میلادی): پس از اصلاحات مصطفی کمال آتاتورک، الفبای عربی جای خود را به الفبای لاتین داد و زبان سادهتر شد.
🔤 تغییر الفبا و سادهسازی زبان
در سال ۱۹۲۸، آتاتورک برای نزدیکتر کردن ترکیه به غرب، الفبای ترکی را از عربی به الفبای لاتین تغییر داد. این تغییر باعث شد یادگیری و نوشتن ترکی بسیار سادهتر شود و میزان سواد عمومی در کشور افزایش یابد.
“زبان، پایه هویت ملی است. اصلاح زبان، اصلاح اندیشه است.” — مصطفی کمال آتاتورک
📘 نکات مهم گرامری در زبان ترکی استانبولی
گرامر زبان ترکی دارای ساختاری منظم و منطقی است. چند ویژگی مهم آن عبارتاند از:
| ویژگی گرامری | توضیح | نمونه |
|---|---|---|
| ساختار جمله | زبان ترکی ترتیب فاعل + مفعول + فعل دارد. | Ben elma yiyorum. (من سیب میخورم) |
| هماهنگی واکهها | در ترکی، حروف صدادار کلمات با یکدیگر هماهنگ میشوند. | ev → evler / okul → okullar |
| استفاده از پسوند | بیشتر مفاهیم دستوری با افزودن پسوند بیان میشوند. | ev (خانه) → evim (خانهام) |
| نبود جنسیت در اسمها | در ترکی هیچ تفاوتی میان مذکر و مؤنث وجود ندارد. | o geldi → او آمد (برای زن یا مرد) |
| افعال با ریشه ثابت | افعال با اضافه کردن پسوندهای زمانی تغییر میکنند. | gelmek (آمدن) → geldi (آمد) |
💬 تأثیر زبانهای فارسی و عربی
زبان ترکی استانبولی در دوران عثمانی تحت تأثیر زبانهای فارسی و عربی قرار گرفت. بسیاری از واژگان ترکی مانند kitap (کتاب)، kalem (قلم) و mektep (مدرسه) ریشه فارسی یا عربی دارند.
🌍 گسترش زبان ترکی در جهان
امروزه زبان ترکی نهتنها در ترکیه بلکه در قبرس شمالی، جمهوری آذربایجان، بخشهایی از بلغارستان، آلمان و کشورهای آسیای مرکزی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. در سالهای اخیر، با رشد سریالها و موسیقی ترکی، علاقه به یادگیری این زبان در جهان افزایش یافته است.
سیر تکامل زبان ترکی استانبولی از ابتدا تا کنون
اگر تاریخ کشور ترکیه را از ابتدا تا کنون مطالعه کنید، به اطلاعات جالبی دست خواهید یافت. با بررسی تاریخچه زبان ترکی استانبولی می توان به این نکته پی برد که اولین آثاری که از این زبان در تاریخ دیده میشود مربوط به قرن ۱۳ میلادی میباشد. در آن زمان زبان ترکی از نوع آناتولی قدیمی بود. این زبان از قرن ۱۳ تا ۱۵ میلادی در بین ترک زبانان رواج داشت.
در قرن ۱۶ تغییراتی در زبان ترکی ایجاد شد و زبان ترکی از آناتولی قدیمی به عثمانی کلاسیک تغییر یافت. زبان عثمانی کلاسیک حدود سه قرن در میان مردم ترکیه بسیار رایج بود. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ همزمان با پیشرفت جوامع بشری زبان عثمانی کلاسیک به سبب مشکلاتی نظیر وجود کلمات سنگین و سخت، گرامر ناواضح و… به تدریج کمرنگ شد و زبان ترک عثمانی نو روی کار آمد.
در قرن ۲۰ زبان ترکیه با اصلاحات بسیاری روبه رو شد. تغییرات اساسی مانند تغییر حروف الفبا و… روی زبان عثمانی نو اعمال شد و در نهایت زبان ترکی استانبولی نوین که امروزه در ترکیه به کار برده میشود، به وجود آمد.
زبان ترکی برخلاف زبان فارسی که در دسته بندی هندی آسیایی قرار میگیرد، در دسته زبان اورال آلتایی قرار گرفته است. ریشه اصلی زبان ترکی در ترکستان چین در قاره آسیا بخش مرکزی میباشد. این زبان منطقه بالکان تا دریای خزر را پوشش میدهد. البته امروزه این محدوده گسترده تر شده است؛ به طوری که در حال حاضر مردمان شرق اروپا و مناطقی از فلات مرکزی آسیا نیز به این زبان جذاب تسلط کامل دارند.
تاریخچه زبان ترکی استانبولی؛ مبدا و و زبان های هم خانواده
ترکی ترکیهای که همان ترکی استانبولی است، از خانواده اوغوز میباشد؛ به عبارتی، ترکی استانبولی از مهم ترین زبانهای این خانواده است. شاخه جنوب غربی خانواده اوغوز را انواع زبانهای ترکی شامل میشوند.
در تاریخچه زبان ترکی استانبولی به نظر میرسد که ترکی با زبانهایی نظیر فنلاندی، مجارستانی و مغولی هم ریشه است. البته پس از آموزش ساختار جمله در زبان ترکی استانبولی و تسلط براین زبان نباید این انتظار را داشته باشید که بتوانید به طور مثال با مردمان کشور مجارستان به راحتی ارتباط برقرار کنید؛ چرا که اگرچه بسیاری از کلمات ترکی ریشه در کلمات مجارستانی دارند، اما به هرحال به مرور زمان تا حدودی دچار تغییر شده و گاهی حتی معنا و مفهوم کلمه نیز تغییر کرده است.
زبان ترکی قدیمی، حتی پیش از تغییرات اساسی که پس از دولت عثمانی در الفبای آن انجام شد، بیش از ۸۵۰۰ سال قدمت دارد. زبان ترکی نیز همانند سایر زبانها در طی سالها تحت تاثیر زبانهای عربی، فارسی و فرانسوی قرار گرفته است.
تا پیش از سال ۱۹۲۹، که حروف الفبای ترکی به کل تغییر کرد و از عربی به لاتین تغییر داده شد، بسیاری از کلمات ترکی ریشه در زبان فارسی، عربی و انگلیسی داشتند؛ اما به تدریج پس از تغییر حروف الفبای این زبان و تلاش انجمن زبانهای ترک، بسیاری از کلمات با ریشه غیر ترکی از این زبان حذف شدند.
ترکی استانبولی زبان رسمی کدام کشورها است؟
کشور ترکیه از جمله اصلی ترین کشورهایی است که زبان رسمی آن ترکی میباشد؛ چرا که بسیاری از مردم، زبان ترک را با مردمان کشور ترکیه عجین میدانند. زبان رسمی این کشور طبق قانون اساسی که در سال ۱۹۸2 تصویب شده است، ترکی اطلاق میشود و به موجب قانون در طی سالهای آینده نیز غیر قابل تغییر است.
با بررسی تاریخچه زبان ترکی استانبولی می توان سایر مناطق و کشورهایی که این زبان، زبان رسمی آنهاست، شناسایی کرد. این مناطق یا کشورها عبارتند از:
- قبرس شمالی و قبرس جنوبی
- استان کرکوک در شمال کشور عراق
- مناطق غربی کشور مقدونیه
- رومانی
- بلغارستان
- یونان
جایگاه زبان ترکی در یونسکو
تقریبا همه افراد ترک زبانان در سراسر جهان معتقدند که زبان ترکی در سازمان جهانی یونسکو به عنوان سومین زبان زنده دنیا ثبت شده است. اولین بار روزنامه امید زنجان به این موضوع اشاره کرد. به نظر میرسد که این ادعا صحیح نیست؛ چرا که هیچ منبع موثقی در این خصوص وجود ندارد.
در سال ۲۰۰۰ میلادی سازمان جهانی یونسکو جشنی به مناسبت نگارش اثری ترکی به نام “دده قورقود” برگزار کرده است. یونسکو ضمن برگزاری این جشن، این کتاب را کتابی ارزشمند برشمرده است. این گونه جشنها توسط یونسکو برای حافظ شیرازی در سال ۱۹۸۷ و برای شاهنامه فردوسی در سال ۱۹۸۸ نیز برگزار گردیده است.
طبق آخرین خبرهای مرتبط با جایگاه زبان ترکی در یونسکو، سازمان جهانی یونسکو از سال ۱۹۹۲ کلیه دبیرستان و دانشگاههای انگلیس و آمریکا را موظف به تدریس زبان ترکی کرده است. این دستورالعمل تا به امروز در سراسر مدارس و دانشگاههای فوق در حال اجرا میباشد.
درباره زبان ترکی استانبولی بیشتر بدانید
درباره زبان ترکی استانبولی همین نکته را ابتدای مقاله بدانید که دسته وسیعی از زبانهای آسیای مرکزی تا خاورمیانه را شامل میشود. زبان ترکی استانبولی، زبان شهر استانبول کشور ترکیه است. انواع مختلف زبانهای ترکی تا حدودی تفاوتهایی با یکدیگر دارند. اگرچه انواع مختلف زبانهای ترکی یکسان نیستند اما شباهتهایی نیز با یکدیگر دارند؛ به طوری که اگر زبان مادری شما، ترکی تبریزی و یا آذری باشد؛ به راحتی در مدت زمان اندکی می توانید به زبان ترکی استانبولی مسلط شوید.
تاریخچه زبان ترکی استانبولی به اندازه ای قدیمی است که شاید باورش برایتان سخت باشد که بدانید عدهای در سال ۱۹۲۸ در زمان حکومت مصطفی کمال آتاتورک( رییس جمهور وقت ترکیه در آن زمان که پس از فروپاشی دولت عثمانی به سلطنت نشست) در راستای تغییر حروف الفبای این زبان میکوشیدند. تلاشهایی که در آنها سال صورت میگرفت بی نتیجه نماند و سرانجام حروف الفبای ترکی از عربی به غربی لاتین تغییر یافت. درباره ترک زبان ها در کشور ترکیه باید گفت یکی از شیرین ترین مکالمه ها در سرتاسر کره زمین به شمار میرود؛ به طوری که غیرممکن است مکالمه ترک زبانان با یکدیگر را بشنوید و ناخودآگاه تحت تاثیر قرار نگرفته و غرق صحبتهای آنان نشوید.
5 واقعیت جالب درباره زبان ترکی استانبولی
- قدمت زبان ترکی استانبولی از سالهای دور و زمان دولت عثمانی وجود داشت. در سالهای پیش از 1932، تنها 40 درصد از کلمات زبان ترکی، واقعا ریشه ترکی داشتند و 60 درصد دیگر اگرچه توسط ترک زبانان به کار برده میشد اما ریشه این کلمات به فارسی یا عربی برمیگشت.
- طی دهههای اخیر پس از تشکیل انجمن زبان ترکی به منظور حذف کلمات با ریشه غیرترکی، ایالت متحده آمریکا زبان ترکی استانبولی را به رسمیت شناخته و از آن به عنوان یک زبان انتقادی یاد میکند.
- واقعیت جالب دیگری که درباره تاریخچه زبان ترکی استانبولی وجود دارد این است که در زبان ترکی به جای اینکه برای توضیح بیش تر تعدادی کلمه به یک جمله اضافه کنیم و باعث طولانی شدن جمله شویم، پسوندهای مناسب به کلمات اصلی اضافه میکنیم. به طور مثال: اضافه کردن e یا a متناسب با حروف مصوت یک کلمه معنی < به، به وسیله> را به جمله اضافه میکند.
- در هنگام مطالعه برای آموزش زبان ترکی استانبولی قطعا با تعداد زیادی کلمه مواجه خواهید باشید که برایتان آشنا باشند. علت این موضوع این است که بسیاری از کلمات ترکی ریشه در زبان فارسی یا انگلیسی دارند و به همین دلیل به گوش شنونده آشنا هستند. به طور مثال: قهوه (kahve ), رستوران (restoran ). این ویژگی يادگیری زبان ترکی استانبولی در منزل را آسان می کند.
- در سراسر جهان زبان ترکی زبان اول ۶۰ میلیون نفر و زبان دوم حدود ۱۵ میلیون نفر میباشد. به عبارتی مجموعا ۷۵ میلیون نفر در کره زمین به زبان ترکی مسلط هستند و در زندگی روزمره از آن استفاده میکنند. برای فهم دقیق این عدد کافیست در نظر بگیرید که مجموع جمعیت در کشورهای کرواسی، دانمارک، فنلاند، سوئد، مولداوی، یونان، بلژیک، سوئیش، اتریش، نروژ و ایرلند، در حدود ۷۵ میلیون نفر میباشد.
چند نکته مهم درباره زبان ترکی استانبولی
آشنایی با نکات گرامر ترکی استانبولی تا حد زیادی سبب میشود تا یادگیری این زبان جذاب برای شما راحت تر شود.
- اولین نکته گرامری مهمی که باید درباره ترکی استانبولی بدانید این است که در زبان ترکی مانند زبان فارسی و برخلاف زبان انگلیسی، فعل جز در موارد استثنا در آخر جمله قرار میگیرد.
- اسامی در زبان ترکی فاقد هرگونه جنسیت هستند؛ به همین دلیل تنوع اسمها کم تر است.
- یکی دیگر از نکات جالب در خصوص زبان ترکی استانبولی هم آوایی حروف صدادار با یکدیگر است. این به آن معناست که همه حروف باصدا در واژه باید یا کوتاه و یا کشیده باشند. به طور مثال: در واژه صالح، حرف ا کشیده است به همین دلیل -ِ نیز باید به حرف کشیده تبدیل شود پس صالح به ترکی صالیح گفته میشود. با آموزش حروف الفبای ترکی به خوبی متوجه این موضوع خواهید شد.
- زبان ترکی از جمله زبانهای پسوندی است؛ به این صورت که پسوندهای مختلف به یک واژه اضافه میشوند و معانی بزرگ را به وجود میآورند. از پسوندها در زبان ترکی استانبولی می توان اشاره کرد به واژه sevimlisin که معنای فارسی آن ( تو دوست داشتنی هستی) میباشد.
- در این زبان منحصر به فرد، نقش واژه در جمله تاثیر به سزایی در شکل واژه دارد. به عبارتی با توجه به این که واژه در جایگاه فاعل، مفعول یا غیره قرار میگیرد ممکن است شکل واژه تغییر کند. تغییر شکل کلمات در زبان ترکی معمولا به وسیله پسوندها انجام میگیرد.
سخن آخر
زبان ترکی استانبول از رایج ترین زبان های ترکی به شمار میرود. تاریخچه زبان ترکی استانبولی حقایق جالبی را برای علاقه مندان به این زبان آشکار میکند. این زبان شیرین به علت تلفظ آسان و نزدیکی آن به زبان فارسی و اروپایی بسیار مورد توجه زبان آموزان سرتاسر کره زمین قرار میگیرد؛ به طوری که میلیونها نفر در سراسر جهان این زبان را به عنوان زبان دوم فرا گرفتهاند و روزانه تعداد زیادی به این جمعیت اضافه میشوند. اگر شما نیز قصد دارید این زبان شگفت انگیز را فرا بگیرید، دورههای جامع آموزش صفر تا صد مدرس زبان ترکی استانبولی کمک شایانی به شما خواهد کرد.
سؤالات متداول
زبان رسمی کدام کشورها در تاریخچه زبان ترکی استانبولی، ترکی معرفی شده است؟
قبرس شمالی و قبرس جنوبی، استان کرکوک در شمال کشور عراق، مناطق غربی کشور مقدونیه، رومانی، بلغارستان و یونان
جایگاه زبان ترکی در یونسکو بر اساس چه شواهدی تایید می شود؟
برگزاری جشن در یونسکو و معرفی اثر نگارشی “دده قورقود” به عنوان کتابی ارزشمند و تدریس زبان ترکی استانبولی در دبیرستان و دانشگاههای انگلیس و آمریکا
📚 نتیجهگیری
شناخت تاریخچه و ساختار زبان ترکی استانبولی کمک میکند تا درک بهتری از گرامر و منطق آن پیدا کنید. اگر به دنبال یادگیری این زبان بهصورت اصولی هستید، پیشنهاد میکنیم در دوره جامع آموزش زبان ترکی استانبولی سلام ترکیه شرکت کنید و یادگیری را از پایه آغاز نمایید.
یکی از مباحث مهم در مقوله زبان شناسی، جستجوی تاریخچه و ریشه زبان های متنوع موجود در جهان است. ترکی استانبولی با قدمتی برابر 8500-5500 سال قبل، یکی از زبان های باستانی می باشد. آموزش زبان ترکی استانبولی، با درک و بینش جامع درباره فرهنگ مردم این کشور، در فهم و یادگیری این زبان نقش مهمی خواهد داشت؛ چرا که فرهنگ و زبان دو مقوله مرتبط با هم هستند. در این مقاله قصد داریم تا تاریخچه زبان ترکی استانبولی از ابتدا تا کنون مورد بررسی قرار دهیم.